Gaz sorunu yaygın bir problem. Peki ne zaman önemli? Ne zaman bir hastalık işareti? İşte yanıtı…
Gaz üretmek, sindirim sisteminin doğal işlevlerinden biri. Herkesin midesi ve bağırsakları gaz üretir. Belki bazıları “çok gazlı” olduğunu söyler, kimileri “şişme” sorunundan daha sık yakınır. Öyle veya böyle herkeste konuşurken, uyurken veya yemek sırasında hava yutmaktan ya da yiyeceklerin sindirim sırasında parçalanmasıyla ortama yayılan nitrojen, hidrojen, oksijen, karbondioksit ve metan gazı üretiminden dolayı gaz olur.
Gazdan kurtulmak -gaz çıkarmak, geğirmek- başkalarının yanında uygun olmayacağı için bizi zor durumda bırakıp şişkinliğe, sancı ve kramp tarzı ağrılara yol açabilir.
Aslında sindirim sistemimizi şişiren gaz artışının ancak bir bölümü bağırsaklardaki sorunlardan kaynaklanır. Hava yutmak, gaz sorununda ilk sırayı alır. Yemek yerken, bir şeyler içerken bir miktar hava yutarız.
Eğer sakız çiğneyen, sigara içen ya da içeceklerinizi kamışla içen biriyseniz, yuttuğunuz havayı daha da artırmış olursunuz.
Takma dişlerinizle sorun yaşıyorsanız, sıcak içecekleri tercih ediyorsanız yine daha fazla hava yutuyorsunuz demektir.Uzun açlıklardan sonra yemeği hızla silip süpürürken de fena halde hava yutarız. İkinci önemli gaz nedeni yiyeceklerimizdir.
Kabızlık da önemli bir gaz nedenidir. Bazı ilaçlar ve besin destekleri de gaz yapabilir.
Gaz yakınması, bir bağırsak hastalığına işaret edebilir. Kadınlarda, adet öncesi hormon düzeylerindeki değişmeye bağlı su tutulması olduğunda gaz da tabloya eşlik edebilir.
Hangi yiyecekler gaz yapar?
Gazın en büyük suçlusu her zaman besinlerdir. Bütün besinlerin sindirim sisteminde parçalanması sırasında ortaya bazı gazlar çıkar. Ama karbonhidrat içeren gıdalar, yağ ve protein içerenlerden daha çok gaza neden olur.
Liften zengin bütün gıdalar, gaz ve şişkinlik yapabilir. Enginar, lahana, karnabahar, kabak, biber, soğan, bezelye gibi sebzeler, baklagiller, kayısı, şeftali, kavun, erik, muz gibi meyveler, yumurta, süt ve süt ürünleri sofralarda sıkça yer alan ve gaz yapabilen gıdalardandır.
Herkesin sindirim sistemi farklı olduğundan aynı yiyecekler bazılarında daha az, bazılarında da daha çok gaza neden olabilir.
Bağırsakların bakteri içeriği, pankreasın salgıladığı enzim adlı ara maddelerin oranı bu farklılıkta rol oynar.
İşte bu yüzden kimileri bir yemeğe “gaz yapıyor, çok şişiyorum sonra” diye dokunmak istemezken, kimileri de keyifle mideye indirebilir.
Hangi hastalıklar gaz yapar?
* Laktoz intoleransı: Sütte ve süt ürünlerinde bulunan laktozun ince bağırsak tarafından üretilen laktaz enziminin yetersiz olması nedeniyle iyi sindirilememesidir. Laktaz enzimleri olmadan laktoz işlenmemiş olarak kalır ve kalın bağırsaktaki bakterilerle etkileşime geçtiğinde ortaya rahatsız edici belirtiler çıkar. Şişkinlik, gaz, bulantı ve ishal, laktoz intoleransı belirtileri arasındadır.
* Çölyak hastalığı: İnce bağırsaklara zarar veren ve bazı besinlerin sindirimini engelleyen bir hastalıktır. Hastalar buğday, çavdar ve arpada bulunan bir protein olan glütene karşı duyarlıdır. Bu hastalıkta, glüten tüketirken normal olmayan bir bağışıklık sistemi tepkisi ortaya çıkar. İnce bağırsağın, yiyeceklerdeki besinleri emen parçalarında bir hasar meydana gelir. Gaz ve mide sorunları ortaya çıkar. Ayrıca gerekli besinlerin vücuda geçmemesinden dolayı kilo kaybı, halsizlik, anemi gibi başka belirtiler de görür.
* Huzursuz bağırsak sendromu: Kalın bağırsağı etkileyen yaygın bir rahatsızlıktır. Tam olarak neden kaynaklandığı bilinmemekle beraber, bağışıklık sistemindeki bir terslikten, stres kaynaklı ya da bazı yiyeceklere tepki olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir. Daha çok stresli bir iş hayatı olanlarda veya duygusal olarak sarsıcı bir dönemden geçenlerde görülen bu hastalığın belirtileri arasında gaz, şişkinlik, karın ağrısı, kabızlık, ishal ve kramplar var. Stres yönetimi ve uygun bir diyet sayesinde bu belirtiler kontrol altına alınabilir.
* Kronik hastalıklar: Gaz şikayeti, bazen iltihaplı bağırsak hastalığı ya da ülseratif kolit gibi sindirim sistemiyle ilgili hastalıklardan kaynaklanıyor olabilir. * Yapay tatlandırıcılar: Pek çok kişi yapay tatlandırıcılarda bulunan sorbitol ve manitol maddelerini sindirmekte güçlük çeker. Bu nedenle diyet ürünleri, şekersiz yiyecekler, şekersiz sakız gibi yiyecek, içecek ürünleri bu kişilerde gaz yapar. Sıkı bir diyet programına rağmen bir türlü geçmeyen şişkinlik bu maddelerden kaynaklanıyor olabilir.
* Antibiyotikler: Bazı antibiyotiklerin bağırsak florasını bozması gaz şikayetine neden olabilir. Bağırsakta yaşayan yararlı mikroorganizmalar (probiyotikler) bağırsak florasını oluşturur. Bu mikroorganizmaların pek çok görevi vardır ve sindirim için oldukça önemlidirler. Bu denge bozulduğunda başka sorunların yanı sıra, gaz yakınması da olabilir.
Gaz sancısı nasıl giderilir?
* Sırtüstü uzanıp dizlerinizi göğsünüze doğru çekerek gaz sancısını gidermeyi deneyebilirsiniz. Bu hareket gaz çıkarmanızı ve böylece biraz rahatlamanızı sağlayabilir.
* Bazı bitkisel çaylar, gaz sancısından kurtulmanıza yardımcı olabilir. Nane, papatya, zencefil ve rezene çayları sindirim yolunu rahatlatır ve gaz şikayetini azaltır.
* Sıvı almak gaz sancısını gidermenizi sağlayabilir. Alkol ve gazlı içeceklerden uzak durup suya başvurmak en iyisi olacaktır.
* Gaz sancısı yüzünden kendinizi strese soktuğunuzda, oflayıp poflarken hava yutar ve durumu daha da kötüleştirirsiniz. Üstelik stres yüzünden nefesiniz de düzensizleşir ve ağrınızı kontrol etmeniz iyice zorlaşır. Sakinleşmek ve gazdan kurtulmak için 7/11 nefes tekniğini kullanın. Nefes alırken içinizden 7’ye kadar sayın, nefes verirken de 11’e kadar sayın. Ağrı dinene kadar tekrarlayın.
* Dr. Evren ALTINEL
Kaynak:
