Diyabet ile beraber beslenme düzeniniz başta olmak üzere yaşam tarzınızda bazı değişiklikler yapmanız gerekecektir. Diyabet tedavisi hastanın durumuna göre sağlıklı beslenme, egzersiz, ilaç ve insulin tedavisi yöntemleri ile diyabet nedeniyle oluşacak belirtileri önleyip geciktirmek ve böylece yaşam seviyenizi yükseltmeyi amaçlar. Yediklerimiz kan şekerimizi oluşturduğundan, sağlıklı beslenme tedavinin en önemli kısmıdır.
Diyabet sevdiğiniz yiyecekleri tamamen hayatınızdan çıkarmanızı gerektirmez, ama yediklerinizin çeşidi ve miktarı konusunda çok dikkatli olmanızı gerektirir. Kan şekerini kontrol edebilmek için bilinçli bir şekilde sebze, meyve ve tahıl yönünden zengin, protein, yağ ve kolestrolü sınırlandırılmış bir beslenme planı düzenlenmelidir. Vücudunuzun ihtiyacı olan gıdaları düzenli ve dikkatli bir şekilde tükettiğinizde hiperglisemi ve hipoglisemiyi önleyerek kan şekerini kontrol altına alabilir ve diyabet nedeniyle oluşacak komplikasyonları önlemeyi veya geciktirmeyi başarabilirsiniz.
Beslenme düzeni nedeniyle diyabeti olanlar aile ile beraber yemek yeme zamanlarını ve yedikleri yemekleri değiştirip kendilerine özel yemekler hazırlamaktadır. Ama günümüzde diyabeti olan ve olmayan insanlara önerilen sağlıklı beslenme şekli hiç de farklı değildir. Diyabet kişinin vücudunun ihtiyacı olan temel besin maddelerini etkilemez. Diyabeti olmayanların da işlenmiş şeker tüketiminde çok dikkatli olması, doymuş yağ ve kolestrolü yüksek et, yumurta, süt ve süt ürünleri gibi yiyecekleri aşırıya kaçmadan tüketmesi, büyük ana öğünler yerine az ama sık sık yemesi tavsiye edilmektedir.
Yaşam tarzınızda yapmanız gereken en büyük değişiklik beslenme alışkanlıklarınızın sağlıklı ve dengeli bir beslenmeye dönüşecek şekilde düzenlenmesidir. Sağlıklı beslenme bilinçli gıda alışverişi ile başlar. Evinize satın aldığınız veya dışarıda yemek yerken seçtiğiniz gidalar sağlıklı beslenmeye uygun değilse kan şekerinin dengede tutulmasının kontrolü zorlaşır. Haftalık veya günlük yemek listenizi hazırlamak alışveriş yaparken size oldukça kolaylık sağlayacaktır. İhtiyacınız olan sağlıklı gıdaları ve ne kadarına ihtiyacınız olduğunu içeren, beslenme piramidinde yer alan tüm gıda çeşitlerinin yer aldığı bir liste hazırlamak işinizi oldukça kolaylaştırabilir, listenize sadık kalarak sizin için zararlı gıdalardan uzak durmayı başarabilirsiniz. Alışverişte alacağınız gıdaların ambalajına mutlaka göz atın. İçinde glikoz, sukroz, şeker bulunan gıdaları almadan önce mutlaka doktorunuza danışınız.
İnsülin kullanan Tip 1 ve Tip 2 diyabetlilerin üç ana, üç de ara öğün olarak toplam 6 öğün tüketmesi gereklidir. İnsülin enjeksiyonundan sonra kan şekerinin aniden yükselmemesi için yarım saat beklenmelidir. Açlık hissi oluşmasa da ara öğünlerin atlanmaması, doktorunuzun önerdiği yiyecek çeşidi ve miktarınnı azaltılmaması gerekmektedir, kan şekerinin düşmesine neden olabilir.
Tip 2 diyabetlilerin özellikle 2-3 saat aralıkla beslenmesi gerekir. Vücudunuzun günlük ihtiyacı olan besinleri tüm güne yayarak daha sık ama az yemek yiyerek yemek sonrası kan şekeri yükselmesinin önüne geçilebilir. Porsiyonları azaltarak küçük öğünler halinde tüketmek hem fazla kalori alınıp kilo alınmasını önler, hem açlığı kontrol altına alır, hem de kan şekerini düzene sokar.
Ara öğünlerde beslenme insulin veya ağız yoluyla ilaç kullananlar için farklıdır. Ama her iki tedavide de 10-15 gram karbonhidrat içeren bir gıda yenmesi öneriliyor. Ara öğünler için en iyi seçim ekmek veya ekmek yerine geçecek bir yiyecektir. 2 galeta, 4-5 şekersiz kepekli bisküvi, bir kap yağsız patlamış mısır, yarım poğaça gibi. Bunların yanında az yağlı süt, yogurt, peynir veya ayran gibi bir protein ürünü de ekleyerek güçlendirebilirsiniz. Taze meyve veya sebze de tüketilebilir, ama insulin kullananlarda ara öğünde tek başına meyve tüketilmesi iyi bir seçim olmayabilir, kan şekeri düzeyine bağlı olarak öğlen yemeğine doğru hipoglisemi riski yaratabilir, mutlaka doktorunuza danışınız. Ara öğünlerde genellikle evde olunmadığından, mutlaka hazırlıklı olunmalı, çantada, arabada, montunuzun cebinde, ofisteki çekmecenizde her zaman uygun gıdaları bulundurulmalıdır.
Diyabet beslenme piramidi 6 gruptan oluşur. Gün içinde hangi gruptan ne kadar porsiyon yemeniz gerektiği tedavinize, vücut yapınıza, egzersiz seviyenize ve kan şekeri düzeyinize bağlı olarak değşiklik gösterir, doktorunuz size uygun bir beslenme planı önerecektir. Yemeklerden 1,5 saat sonra kan şekerinizi ölçerek farklı gıdaların etkilerini gözlemleyebilir ve ona göre doktorunuza danışarak beslenme listenizde değişikliklere gidebilirsiniz.
Tahıl, kurubaklagil ve nişastalı yiyeceklet piramidin temelini oluşturur ve en geniş bölümü kapsar. Ekmekler, tahıllar, kurubaklagiler, patates, pirinç, gibi nişastalı yiyecekler her öğünde yenilmesi gereken temel gıdalardandır. Sağlıklı beslenmede gün içinde 1 porsiyon ince bir dilim ekmek, bir orta boy patates veya 2-3 kaşık pilava denk gelecek şekilde 6 veya daha fazla porsiyon yenilmesi gerekmektedir.
Kan şekerinin ana kaynağı pek çok çeşitli gıdada bulunan karbonhidrattır. Ama her gıdanın içerdiği karbonhidrat kan şekerini farklı şekilde etkiler. Karbonhidratlar basit ve kompleks karbonhidratlar olarak ikiye ayrılır. Basit karbonhidratlar kan şekerini hızla yükseltirken, kompleks karbonhidratlar daha yavaş ve daha geç yükselmesini sağlarlar. Sofra şekeri, bal, pekmez, reçel, dondurma, pasta vb tatlılar, çikolata, bisküvi ve helva gibi yiyecekler basit karbonhidratlar içerir, kan şekerini bir anda yükseltirler. Bunun yanı sıra diş çürükleri, obezite, kalp ve sindirim sistemi hastalıkları gibi pek çok rahatsizlığa neden olabiliriler.
Kompleks karbonhidratlar tüketerek vücudunuzun enerji ihtiyacını karşılayabilir, kan şekerinin daha yavaş ve daha geç yükselmesini sağlayabilirsiniz. Sebze, meyve, makarna, bulgur, kuru baklagiller gibi çok çeşitli gıda kompleks karbonhidratları içerir. Bu yiyecekler vücudumuzda şekere yani glikoza dönüşme hızları yavaş olduğundan kan şekerini aniden yükseltmezler.
Sebze ve meyveler piramidin ikinci basamağını oluştururlar. Lif, vitamin ve mineral açısından zengindirler, her meyve ve sebze farklı içeriklere sahiptir. Kişiye göre değişmekle beraber günde 3-5 porsiyon sebze ve 3-4 porsiyon meyve yenilmelidir.
Üçüncü basamağı süt ve süt ürünleri ile, et, balık, tavuk,yumurta gibi hayvansal ürünler oluşturur.Diyabet beslenmesinde bu et ve süt gruplarının her birinden günde 2-3 porsiyon tüketilmesi önerilmektedir. Günlük beslenmede enerjinin %10 ila 20’sinin proteinden sağlanması gerekir, bu gıdalar da protein yönünden oldukça zengindir. Ama bunun yanı sıra bu gıdaların kolestrol, kalori ve doymuş yağ açısından fazla yüklü olduğu unutulmamalı, az yağlı veya yağsız olanları tercih edilmelidir.
Piramidin tepesindeki küçük bölümde ise yağ, şeker, şekerli yiyecekler ile alkollü içecekler yer alır. Beslenme düzenimizde çok az yer alırlar. Grup içerisindeki şeker, şekerli yiyecekler ve alkollü içecekler için önerilen bir porsiyon ölçüsü yoktur çünkü bu grup içerisindeki gıdalar sağlıklı beslenmemize katkıda bulunmazlar. Ancak grup içerisindeki yiyeceklerden yağlar için 1 tatlı kaşığı yağ, 5-6 adet fındık içi, şekerli gıdalardan 2 adet şekerli bisküvi veya 1 top dondurma bir porsiyona eşittir. Alkollü gıdalar tüketmeyi düşünüyorsanız kan şekerine etkisi ile ilgili mutlaka doktorunuzla görüşmelisiniz.
Kaynaklar:
http://diyabet.gov.tr/index.php?lang=tr&page=48
http://www.turkdiab.org/page.aspx?s=80
