Dişlerimizi korumak sağlıklı bir gülümseme için yapabileceğimiz en iyi şeydir. Dolgu, kanal tedavisi, diş temizliği vb. tedavilerle dişleriniz eskisi gibi olabilir belki ama çürüklerden ve lekelenmelerden korunmak daha ucuz, ağrısız ve kolay bir yöntemdir. Düzenli olarak dişleri fırçalamak, diş ipi kullanmak ve gargara yapmanın yanında diş dostu bir beslenme ile parlak bir gülümseme ve sağlıklı diş etlerini destekleyebilirsiniz.
Çürükleri engellemek ve ağız sağlığını korumak için neyi ne sıklıkla yediğimiz çok önemlidir. Belli gıdaları tükettiğinizde ağzınızın içinde değişmeler hemen başlar. Ağızda bulunan bakteriler özellikle karbonhidrat ve şekerleri aside dönüştürür, bu asit ise diş minesine saldırır ve çürüme sürecini başlatır. Sağlıksız beslendikçe diş çürüme hızı da artar. Peki hangi gıdalar diş çürüklerine davetiye çıkarırken, hangileri plak oluşumunu engeller?
Nişastalı ve şekerli yiyecek ve içecekler tüketirken yalnız kendinizi değil ağzınızda pek çok soruna neden olabilecek plakları da besliyorsunuz demektir. Plak dişinizin tamamını kaplayan incecik şeffaf bir tabaka halindeki bakterilerdir. Nişasta ve şeker yediğinizde ağzınızdaki bu bakteriler beslenip, dişlere saldırarak zarar veren bir asit üretmeye başlar. Tekrar eden bu saldırılar dişin yüzeyindeki sert mineyi eritip diş taşı ve diş çürümesine neden olabilir. Plak aynı zamanda diş etine ve dişleri destekleyen kemiklere zarar veren zehirli maddeler de üretebilir.
Şekerlemeler, karamel, kurabiye, pasta, ekmek, makarna, pirinç, cips, bisküvi, kraker, patates kızartması, muz ve kuru meyveler dişlere yapışıp uzun süre orada kalır ve ağzımızdaki bakterilerin beslenip asit üretiminin artmasına neden olurlar.
Turşu, gazlı içecekler, enerji içecekleri gibi asitli gıdalar sürekli tüketildiğinde diş minesine zarar verirler, özellikle şekerli içecekler yavaş yavaş içildiğinden dişlere vereceği zarar daha uzun sürer.
Şarap, kahve ve çay dişlerde leke oluşmasına neden olur. Çay ve kahveyi mümkün olduğunca şekersiz tüketmeliyiz. Alkollü içecekler ise ağzı kurutup salya üretimini azaltır.
Ağız ve diş sağlığı için en iyi gıdalar hangileridir?
Şekersiz sakız çiğnemek salya üretimini arttırarak dişlerin temizlenmesine yardımcı olur. Salya, ağızdaki bakterilerin ürettiği asidi atmak için doğal bir koruma yöntemi olarak çalışır. Sürekli sakız çiğnemek çene sorunlarına neden olabilir, aşırıya kaçılmamalıdır.
Su da salya gibi çalışır ve dişlerdeki asit ve yiyecek artıklarını temizler. Ayrıca dişleri zedelenmekten koruyan Florid mineralini içerir. Su, süt ve şekersiz çaylar dişler için en iyi içeceklerdir. Siyah ve yeşil çay plak bakterisini öldüren veya zararını engelleyen polifenoller içerir.
Süt ve diğer süt ürünleri sağlıklı diş ve kemikler için büyük önem taşıyan kalsiyum içerir. Bu mineralleriş minesini güçlendirir. Süt ürünleri salya üretimini arttırarak ağızdaki asitleri nötralize eder. Protein, kalsiyum ve fosfor asitleri engeller. Özellikle peynirler iyi bir salya üreticisidir ve bir protein çeşidi olan Kasein içerir, Kasein’in diş minesini onarmada ve korumada önemli rolü vardır. Kalsiyum ve potasyum asitlerin erittiği diş minesindeki mineralleri yerine koyabilir.
Lif yönünden zengin meyve ve sebzeler sindirimi arttırır, kolestrolü düzenler, ağızda adeta bir deterjan etkisi yaratırlar ve daha fazla çiğnemek gerektirdiğinden salya üretimini arttırarak diş sağlığına da faydalıdırlar. Çürüklere ve diş eti hastalıklarına karşı en iyi doğal koruma salyadır. Şeker veya nişasta yedikten 20 dk sonra salya asitlerin ve dişlere saldıran enzimlerin etkisini azaltmaya başlar. Salya aynı zamanda kalsiyum ve fosfat içerdiğinden, bakteriyel asitler yüzünden zarar gören mineral tabakasını da tamir etmeye yardımcıdır. Bir tabak ıspanak veya fasulye yemek dişlere bakım yapmak gibidir. Çiğnedikçe salya oluşur ve lifli gıdalar ağızda küçük parçalara bölünürken, diş yüzeyini de temizlerler. Elma, armut gibi sert meyveler ve sebzeler yüksek su içeriğiyle içerdikleri şekerin etkisini azaltır. Çilek ve elma malik asit adı verilen doğal bir diş beyazlatıcı içerirler. Portakal ve limon gibi turunçgiller ve domates asitlidir, fazla miktarlarda tüketilmemelidir. Ama aynı zamanda asitli olmalarına rağmen, salya üretimini arttırırlar ve bol miktarda su içerdiği için asitlerin temizlenmesine yardımcı olarak diş minesini koruyabilirler.
Diş eti hastalıkları diş sağlığını büyük ölçüde etkiler. Bakteriler boşluklarda biriktikçe iltihap oluşur ve dişleri kemiğe bağlayan dokulara zarar verebilir. Omega 3 yağ asitleri ise iltihap karşıtıdır ve özellikle balık ve keten tohumunda yüksek miktarda bulunurlar. Omega-3 yönünden iyi beslenenler iltihap ve enfeksiyonlara, dolayısıyla diş eti hastalıklarına karşı da daha iyi korunurlar.
Kakao’da bulunan bazı maddeler iltihabı azaltır, aşınma ve çürümeye karşı koruyucu etki yaratır. Kakaolu süte şeker eklense bile diğer abur cuburların aksine çürük riskini fazla arttırmadığı gözlemlenmiştir. Daha az şeker içerdiğinden bitter çikolata tercih edilebilir.
A, C ve D vitamini, lif, kalsiyum, fosfor ve florid gibi besin maddeleri ağız ve diş sağlığı için büyük önem taşır. Ağzınız yemek yerken daha fazla salya üretir, bu da asit üretimini ve ağzınızda yemek parçalarının kalmasını azaltır, bu yüzden tatlı yiyecekleri yemekle beraber yiyin. Üretilen salya yemekten 20 dakika sonra ağzı ve dişleri büyük ölçüde temizler, ama sürekli bir şeyler yemek tekrar dişleri bakterilere açmak anlamına gelir. Çürükleri önlemek için öğünleri limitlemeli, ara öğünlerde diş çürümesine neden olacak gıdalardan uzak durmalı. Dengeli beslenin, öğün aralarında şeker ve nişasta içeren gıda tüketmemeye özen gösterin. Atıştırmak istediğinizde şekersiz sakız çiğneyin , peynir, çiğ sebzeler, yoğurt veya meyve yemeyi tercih edin.
Diş ve diş eti sağlığı için beslenmeniz dışında dikkat etmeniz gerekenler:
Düzenli olarak dişlerinizi fırçalayın, Florid içeren diş macunlarını tercih edin. Günde en az iki kere ve yemekten 30-60 dakika sonra fırçalamanız tavsiye ediliyor. Günde bir kere diş ipi ile temizleyin. Her gün gargara yapın. Yılda iki kere dişçiye gidin. Dişler çok güçlü ve dirençlidir. Ama kanal tedavisi veya dolgu yapılmış dişler zayıf düşmüştür. Sert şeyler çiğnerseniz kırılıp çatlamasına neden olabilirsiniz. Buz çiğnemeyin, zeytin, kiraz gibi çekirdekli gıdalar yerken dikkatli olun. Patlamamış mısır tanelerinde kaçının.
Kaynaklar:
http://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?ContentTypeID=1&ContentID=4062
http://www.webmd.com/oral-health/diet-oral-health
